De stelling: weg met appellations?

Het probleem
 
Een van de boodsdoeners lijkt het nogal ingwikkelde systeem van appellations d’origine contrôlées (AOC’s). Appellations zijn destijds ingevoerd ter bescherming van wijnen met een uitgesproken, eigen karakter, gebaseerd op terroir. Ze vormden daarmee impliciet ook een kwaliteitsgarantie. Immers, een wijn(gebied) toont alleen dan een uniek karakter wanneer de kwaliteit in orde is. Frankrijk telt inmiddels zo’n 450 AOC’s, plus nog de nodige andere herkomstbenamingen op een – in theorie – iets lager niveau. Vins de pays bijvoorbeeld.

De vraag is in hoe verre al die herkomstbenamingen garant staan voor wijnen van een aantrekkelijke kwaliteit. Het antwoord is: nee. In de praktijk worden gewoon veel te veel matige wijnen met een AOC aangeboden. Zijn die AOC’s te makkelijk toegekend? Zelker is wel dat er iets schort aan de concrete invulling van regels en controlemechanismes.
Over verbetering van het systeem is, mede dankzij de harde economische realiteit, al wel nagedacht en veel gesproken, maar het is nog steeds wachten op de concrete omzetting in daden. Fransen houden van revolutie spelen, maar hebben een broertje dood aan het doorvoeren van veranderingen.

De tijd begint echter te dringen. Al maar meer consumenten haken af bij die onmogelijke, nietszeggende namen. Ook de gemiddelde Fransman weet echt niet waar al die Côtes en Coteaux liggen. Mysterieuze vlaggen voor een vaak teleurstellende lading. Een overgrote meerderheid van producenten vindt het niettemin nog steeds niet nodig om op rugetiketten wat extra informatie te verschaffen. Over druivenrassen bijvoorbeeld. Daar heeft een potentiële koper uiteindelijk toch meer aan dan mysterieus gedoe over terroir. Ter waar? Niet voor niets kennen juist vins de pays de cépage uit de Languedoc, geproduceerd naar het Angelsaksische wijnmodel, een groot commercieel succes. De reden: een begrijpelijke voorstelling van zaken.

Vandaar de stelling:

Frankrijk moet het aantal appellations met minstens de helft terugbrengen.

Pleiters

Tegen de stelling pleit wijnhandelaar Karel de Graaf, een man die zelfs op zijn leeftijd nog heilig gelooft in de Bourgogne, hét toonbeeld van ondoorzichtigheid als het om appellations gaat. Karel vindt echter dat hij altijd gelijk heeft, en zo zien we dat graag. Hij is in consumptief opzicht  bovendien een ervaringsdeskundige van de eerste orde. Voor hem mag Frankrijk al die honderden appellations houden. Wijn moet niet te makkelijk zijn!

Voor de stelling pleit Anda Schippers, sinds enkele maanden de nieuwe eindredacteur van Perswijn. Ze heeft niet alleen grote kennis van tekstuele zaken, maar ook van wijn. Zij vindt dat de Fransen het zowel zichzelf moeilijk maken als wijndrinkers die nog wel wat anders te doen hebben dan alleen wijnboeken lezen en vervolgcursussen volgen. Van haar mogen daarom zelfs alle appellations afgeschaft worden. Elitair gedoe!

Reageer via wijnpers@wijnpers.nl wij plaatsen uw reactie op onze website en in Perswijn.

René van Heusden

Voor:

Toevallig las ik onlangs een interview met Karel de Graaf. Daarin zegt hij dat Nederlanders veel meer over wijn zouden moeten lezen. Daar ben ik het natuurlijk helemaal mee eens. Want zonder een grondige kennis van Franse wijnstreken, klimaten, druivenrassen en producenten, en dus een kast vol boeken daarover, sta je op zaterdagochtend weer eens fijn voor gek bij de slijter als die je een fles Menetou-Salon overhandigt en jij zegt: ‘Nee, ik wilde een Sauvignon.’

Waaruit blijkt dat het appellationsysteem zeer ondoorzichtig is voor de gewone mens. En hoe meer appellations er zijn, hoe groter de nachtmerrie wordt voor de wijndrinker. Nog maar een boek kopen? Of weer eens op wijncursus?

Daar komt nog bij dat het systeem niet functioneert. Een Bourgogne Blanc is niet te vergelijken met een Corton-Charlemagne, hoewel het ogenschijnlijk om dezelfde kwaliteitsklasse gaat. Fraude is moeilijk te controleren en aan te tonen, zelfs door de Service de la Répression des Fraudes. En hoe meer appellations er zijn, hoe lastiger dat wordt.

Heel jammer voor de Fransen is dat al die appellations ook nog eens de toekomst van hun wijn in de weg staan. Intelligente of gewoon leuke experimenten met druivenrassen of wijnmaaktechnieken zijn immers uitgesloten. En dat terwijl de concurrentie groeit: wijnen uit landen als Australië, Nieuw-Zeeland en Chili worden in hoog tempo steeds beter. De zelfmoordwijnen – van die in your face fruit- en houtexplosies – waar zoveel liefhebbers van Franse wijnen een hekel aan hebben, zijn bezig te veranderen in goed gemaakte, elegante wijnen. Wijnen die bovendien als voordeel hebben dat je gewoon op het etiket kunt zien van welke druif ze zijn gemaakt, waar ze vandaan komen et cetera.

Het is natuurlijk niet moeilijk een nieuwe of aangepaste kwaliteitsclassificatie te bedenken voor Frankrijk. Maar het appellationsysteem wordt, net als elk ander systeem, in stand gehouden en verdedigd door mensen die eraan verdienen – zoals producenten, ambtenaren, handelaren en wijndocenten -, door romantici die de wijnwereld graag in een mystiek waas zien en door mensen die na lang studeren eindelijk weten hoe het in elkaar zit. Die vinden dan dat anderen die moeite ook maar moeten nemen, en dat ‘we de dingen niet altijd moeten willen oversimplificeren. Waarom moet alles maar makkelijk en in kleutertaal zijn?’, enzovoort. Nu de SP zoveel zetels gewonnen heeft, durf ik wel weer te zeggen dat dat een buitengewoon elitaire opstelling is. Ik zeg dus: halveer het aantal appellations (of doe ze maar helemaal weg) en geef de Franse wijn terug aan de man en de vrouw in de straat.

Tegen:

In 1935 is in Frankrijk de wet op de gecontroleerde herkomstbenamingen (AOC’s) ingevoerd. Die bestaan niet alleen voor wijn, maar ook voor kazen en zelfs voor kippen. Het toezichthoudende orgaan is het INAO (Institut National des Appellations d’Origine) in Parijs.
Het AOC-systeem is gebaseerd op historische fundamenten en de terroir-gedachte. Terroir is overigens een veel misbruikte term. Dat sommige Nederlandse wijnschrijvers en -handelaren het gebied Casablanca in Chili zelfs als een bijzonder terroir zien, komt op mij nogal komisch over. Dat het gebied vrij koel is vanwege de nabijheid van de zee, betekent nog niet dat er van een terroir sprake is.

Waar het bij terroir om gaat, is de interactie tussen biologische, fysische en menselijke factoren. Hierbij hebben invoering van lokale en constante gebruiken een zeer belangrijke rol gespeeld en spelen die nog steeds. Nogal complex. Verder schrijft de AOC zaken voor als druivenrassen, snoeimethoden, rendementen, hoeveelheid restsuiker, enzovoort.

Dat een AOC geen garantie is voor de kwaliteit, maar alleen voor de herkomst van een wijn is velen een doorn in het oog. Maar de hoofdoorzaak ervan is de kwaliteitsinvulling door de producenten zelf. Een fraai voorbeeld is Chablis. Verworden tot soortnaam. Vrij smerig, zuur of lichtzoet spul voor een eurootje of zes en gebotteld in de Rhône kom je tegen, maar ook fraaie, minerale, strakke en true-to-type wijnen. En dat allemaal onder de naam Chablis. Hoe kan dat allemaal? Het antwoord is simpel: de INAO heeft geen middelen (lees: geld) en dus geen macht om controles uit te voeren. De producenten hebben in wezen ‘vrij’ spel en een aantal maakt daar dan ook naar hartelust ge- en misbruik van. Toezicht en controle, daarom draait het.

Hoe krijgt een wijn een AOC? Als producenten een AOC willen, moeten ze zelf de aanvraag indienen, relevante regels opstellen en de naleving daarvan controleren. Het initiatief ligt dus niet bij het INAO, zoals door velen wordt gedacht!

Twee voorbeelden. In het Chablisgebied werd en wordt in zeven dorpen een Sauvignon de Saint-Bris geproduceerd. De producenten hebben jaren geleden bij de INAO op de deur geklopt om hun wijn van VDQS tot AOC te laten promoveren. Zo ontstond met ingang van de oogst 2002 de nieuwe appellation Saint-Bris. Er worden daar mooie wijnen gemaakt, maar ik vraag me af wat deze wijn als enige  van sauvignondruiven in de Bourgogne te zoeken heeft.
Of zie Marsannay in de Côte de Nuits. Tot 1986 werden de wijnen onder de regionale appellations Bourgogne Chardonnay en Bourgogne Pinot Noir verkocht. Na jaren lobbyen kreeg het de gemeenteappellation Marsannay. Voor sommige wijngaarden terecht, voor andere niet.
En wat te denken van de classificatie in de Champagne, waar in  dorpen als Bouzy en Le Mesnil-sur-Oger alle wijngaarden grand cru status .hebben. Oordeel zelf.

Frankrijk bezit wel de mooiste terroirs van alle wijnproducerende landen. Dat komt niet uit mijn koker maar uit die van Claude Bourguignon, wellicht de grootste terroir-specialist ter wereld. Waarom? Het bezit 70% van alle calcaire in de wereld. Voor finesserijke en elegante wijnen is aanwezigheid van dit bodemtype onontbeerlijk.

Een deel van de Franse AOC’s is zeker niet terecht, maar het gaat me veel te ver om te beweren dat meer dan de helft ervan dient te verdwijnen. Ter illustratie Bordeaux. Toen daar destijds het bestaan van de Nieuwe Wereld nog niet was doorgedrongen, heeft de INAO in een ‘vlaag van verstandsverbijstering’ toestemming gegeven wijnstokken aan te planten op bieten- en maisvelden. Producenten die dit ‘voorrecht’ destijds genoten, hebben nu moeite het hoofd boven water te houden. Dat supermarkten nietszeggende, concentratie missende bordeauxtjes voor € 1,95 te koop aanbieden, betekent echter nog niet dat je AOC’s als Bordeaux en Entre-deux-Mers moet opheffen en vervangen door nieuwe namen. Dat is te kort door de bocht. De oplossing? Zulke AOC’s  gewoon saneren. Plantdichtheid verplicht omhoog naar 7.000 stokken (of meer) per ha, verbod op het oogsten met machines,  strengere regels ten aanzien van rendementen. En controleren. Zo simpel is het.

Om te durven beweren dat in Frankrijk het aantal appellations met minstens
de helft moet worden teruggebracht, moet je goed weten waarover je praat. Grote kennis van de achtergronden van een geweldig, maar door de producenten misbruikt systeem van AOC’s is vereist en je moet zeer goed in deze materie zijn ingevoerd om er zinnige dingen over te kunnen zeggen.

Tot slot. Simpele wijndrinkers worden wellicht confuus van al die Franse AOC’s. Maar moeten een AOC en de notie van terroir wijken omdat slecht geïnformeerde consumenten in verwarring raken? Als zij in de supermarkt gewoon hun favoriete rode, diepgekleurde, lichtzoete, vaak alcoholische, zuurloze en ronde wijntjes uit de Nieuwe Wereld voor gemiddeld € 2,63 blijven kopen, raken zij echt niet in verwarring.

Annemarie van Dijk, Perswijnabonnee

Albert de Jong mag dan misschien een voorliefde vooor wijnen uit Duitsland hebben, kennelijk is het hem wel ontgaan dat de Duitsers al 35 jaar lang aan het proberen zijn hun herkomstbenamingen te vereenvoudigen. In 1971 werd het aantal Einzellagen drastisch teruggebracht, zij het niet nog onvoldoende. Met de introductie van Classic en Grosses Gewächs/Erste Lage is een noodzakelijke stap verder gezet. Achterliggende gedachte: gebruik alleen die namen die er werkelijk toe doen en die werkelijk iets met bijzonder terroir te maken hebben. Daar zou men in Frankrijk ook baat bij hebben. Of gelooft iemand werkelijk dat al die 460 AOC’s daar voor even zo veel unieke terroirs staan?

Rein Diekman, liefhebber van Duitse én Franse wijn

Ik begrijp niet waarom het elke keer maar weer moet gaan over het afschaffen van de AOC’s.
Daar hebben wij in Nederland toch helemaal niets over te zeggen?
Laat de Fransen het lekker zelf uitzoeken.
Maar ik begrijp ook niet waarom het hebben van AOC’s het kiezen van wijn moeilijk maakt.
In andere landen doen ze er niet aan, is niet helemaal waar, maar is het kiezen van die wijnen dan wel gemakkelijk? Kan ik aan een fles wijn uit Chili, Australië of Zuid-Afrika dan wel zien hoe deze smaakt? Nee, natuurlijk niet. Wijn is áltijd een verrassing. En dan moet ook vooral zo blijven, het is tenslotte geen Cola.
Van mij mogen al die AOC’s dus juist blijven. Het zegt alleen maar iets over de herkomst van de wijn en via deze methode kan ik precies zien uit welk stukje Frankrijk de wijn komt. Iemand die een heel klein beetje moeite doet kan dit zo leren. Zelf ik kon het.

Robèrt Koopman, Perswijnabonnee

De AOC werkt niet, wanneer je als wijnliefhebber niet verzekerd kan zijn van een lekkere wijn met de typische terroirkenmerken van de streek. Neem Bordeaux als voorbeeld. Meer dan 50% van alle chateautjes – ieder hondenhok of fietsenstalling heet tenslotte CHATEAU in deze streek – hebben dezelfde uniforme smaak: dun, schraal, drogend van de onrijpe tannines en gebrek aan frui. Voor deze wijne kunnen AOC’s afgeschaft worden.
Hoe werkt de AOC in de praktijk? Zie als voorbeeld de Languedoc, waar ik sinds 1996 met veel plezier woon. De AOC Limoux wit is daar een assamblage van druiven met o.a. de mauzac. Wanneer een boer een monster aanbiedt voor de AOC-keuring, wordt er gecontroleerd of de verplichte druiven zijn aangeplant door middel van documentenonderzoek. Een typisch geval van de bekende papieren tijger. Gelukkig zijn er steeds meer wijnboeren die de mauzac aan de stokken laten hangen heerlijke wijnen maken van 100% chardonnay. Dit is de realiteit. Wat heeft een AOC dan nog voor nut?
Hoe dacht iemand in 1966 over de vele Franse wetten? De grote Charles was nog Président. Pompidi Pompidou zat achter zijn bureau. Een jonge amtenaar, die nu in het Elysée koning van de Republiek speelt, kwam met een stapel wetsontwerpen binnen ter ondertekening. Waarop Georges de wijze woorden sprak: “Arrêtez d’emmerder les Français ! Il y a trop de lois, trop de textes,trop de règlements dans ce pays. Laissez-les vivre un peu et vous verrez que tout ira beaucoup mieux.”  Ik sluit mij geheel bij de vorige spreker aan.

Dick Kramer vanuit Limoux

Albert de Jong

Als voormalig langjarig abonnee van Perswijn and voortdurend liefhebber van Franse en Duitse wijn voel ik mij geroepen om op uw wel zeer uitnodigende stelling te reageren.

De vraag is: wil Frankrijk een producent van kwaliteit of van kwantiteit zijn?
Het huidige AOC-stelsel, waar al genoeg over is geschreven, dank u – is ingewikkeld en werkt niet kwaliteitsverhogend.
Goedbedoeld begonnen maar verworden tot een sales-gimmick.
Veel beginnende wijndrinkers zien door de bomen het bos niet en geven op.
Ze blijven hangen bij wat ze (her)kennen en dat komt vaak niet uit Frankrijk.
Dankzij ontwikkelingen in wijngaard en wijnbereiding en dankzij – of ondanks – klimaatverandereingen kan kwaliteit tegenwoordig uit bijna heel Frankrijk komen, al blijven er bepaalde gebieden met kop en schouders boven uit steken. Die gebieden zouden een status aparte moeten hebben, de rest niet.
Ik sluit me graag aan bij de inzending van  Annemarie van Dijk, die de vergelijking trekt met het Duitse systeem van Grosses Gewächs/Erste Lage: gebruik alleen de namen die er echt toe doen.
Overdaad schaadt hier zeker en het
huidige lompe, burocratiesche systeem zit onwtikkelingen alleen maar in de weg.
En weest gerust: de liefhebber c.q. kenner weet die wijn en die producent toch wel te vinden, ongeacht wat er op het etiket staat. Al is het maar vanwege Persijn…
Tot slot: wijn mag maar moet niet niet persé altijd een verrassing te zijn, vooral niet als de verrassing qua smaak en kwaliteit tegen valt.
Maar we praten over Frankrijk dus er gebeurd gewoon helemaal niets.
Het apparaat houdt zich zelf in stand en traditie betekent vaak “ik maak iets zoals ik dat altijd al doe en daarmee basta”
Het zal wel het verhaal van de wal en het schip worden.

Nico Meier